Хадис шәрифте: «Мінездеріңді жақсартыңдар!» делінген. Мінезді өзгертуге болатындығы үшін осылай делінген. Жаман мінездердің алпыс түрі белгілі. Әрбір мұсылман көңілінен барлық жаман мінездерді шығарып, орнына жақсы, көркем мінездерді орнықтыруы керек. Жаман мінездің барлығы үшін ортақ шара – бұлардың не екенін, зияндарын, пайда болу себебін, терісін және оларға жасалатын шараның пайдасын білу болып келеді. Кейін бұл ауруды өзінде іздеу, табу өзіне диагноз қою керек. Мұсылман – мұсылманның айнасы. Адам өзінің кемшілігін көруі қиын. Сондықтан сенімді досынан сұрап кемшіліктерін білсе болады.
Адамға дұшпандарының айтқан сөздері де, өз айыбын, кемшілігін білуіне себеп болады. Өйткені дұшпан, адамның айыбын іздеп, бетіне басады. Ал жақсы достар айыбын көрмейді. Біреу хазреті Ибраһим Әдхамға келіп айыбын, кемшілігін айтуы үшін жалынады. “Сен досымсың. Барлық халің, әрекеттерің маған әдемі көрінеді. Кемшілігіңді басқалардан сұра” дейді. Біреудің кемшілігін, жаман қылығын көргенде оны өзінен іздеп, өзінде бар болса, одан құтылуға тырысу да жаман мінезден құтылудың шараларына жатады. «Мұсылман – мұсылманның айнасы» хадисінің мағынасы да осы. Яғни өзгенің айыбынан, кемшілігінен өзінің кемшілігін көру. Иса алейһиссаламнан “бұл көркем мінезді кімнен үйрендің?” деп сұралғанда, «Адамдарға қарадым, ұнамаған мінездерді алмадым, ұнағандарын амалға асырдым» дейді. Лұқман Хакимге «Әдепті кімнен үйрендің?» деп сұрағанда, «Әдепсіздерден» деген екен. Сәләф-ус-салихиннің (алғашқы үш ұрпақ мұсылмандар), сахабалардың, әулиелердің “рахметуллаһи та’ала алейһим әжмаин” өмір-баяндарын, бастарынан өткен ғибратты оқиғаларын оқу да жақсы мінез-хұлықты болуға себеп болады.
Жаман нәрсе жасап қойғанда артынша риязат жасау, яғни нәпсіге қиын келетін нәрсені жасауды өзіне әдет ету де жаман мінезден құтылуда пайдалы. Мәселен бір жамандық жасасам пәлен теңге садақа беремін немесе ораза тұтамын, түнде тұрып намаз оқимын деп ант етуі керек. Нәпіс мұндай қиын нәрселерді жасамау үшін бұларға себеп болатын өзінің жаман әдеттерін жасамайтын болады. Жаман мінездің зияндарын оқу, есіту де пайдалы шара. Хадис шәрифтерде былай делінді:
«Аллаһ алдында жаман мінезден үлкен күнә жоқ.» Себебі адам оның күнә екенін білмейді. Білмегені үшін тәубе етпейді. Жасаған сайын күнәсы қат-қат көбейе береді.
«Адамдардың еш тартынбай, қысылмай жасайтын күнәлары – жаман мінезді болу.»
«Ыстық судың мұзды ерітетіні сияқты, жақсы мінез де қателерді ерітеді. Сірке суы балды бұзатыны сияқты, жаман мінез де жақсылықтарды жояды.»
«Құлдың ғибадаттары көп болса да, жаман мінездері оны жаһаннамның түбіне апарады, кейде күпірге апарады.»
«Мінезі жақсы адам дүние және ахирет бақытына қауышады.»
«Ғибадаты аз болған құл, қияметте жақсы мінезімен жоғары дәрежелерге қауышады.»
Жақсы мінезді болу үшін және мінез-хұлқын сақтай алу үшін, салих және жақсы мінезді адамдармен дос болу керек. Хадис шәрифте «Адамның мінезі, досының мінезі сияқты болады» делінген. Мінез – ауру сияқты жұқпалы болады. Жаман мінезді адаммен дос болмау керек. Пайдасыз нәрселерден, ойындардан, әбес қалжыңдардан және дауласудан аулақ болу керек. Ілім үйреніп, пайдалы нәрселермен шұғылдану керек. Мінез-хұлықты бұзатын және шәһуатты оятатын ұятсыз, жаман кітаптарды оқымау керек және мұндай радио, теледидар көрсетілімдерінен сақтану керек. Жақсы мінездің пайдалары, харамның зияндары және жаһаннам азаптары әр уақытта есте болу керек.
laquo;
/strong
